Η βίλα Έιμπρον στην Αλεξάνδρεια, όπου κατοικούσε ο Λόρενς Ντάρελ στη
διάρκεια του Β΄Παγκόσμιου πολέμου, στη σημερινή της κατάσταση.
Η βίλα στην Αλεξάνδρεια όπου έζησε στη διάρκεια του Β΄ Παγκόσμιου πολέμου ο βρετανός συγγραφέας Λόρενς Ντάρελ (1912-1990), ο μυθιστοριογράφος της φημισμένης τετραλογίας του Αλεξανδρινού κουαρτέτου
(1957-1960), το οποίο απαθανάτισε με μοναδικό τρόπο τη μεσοπολεμική
κοσμοπολίτικη μεσογειακή Αλεξάνδρεια, απειλείται με κατεδάφιση αν δεν
βρεθεί σύντομα αγοραστής να αναλάβει τη διάσωσή της.
Πρόκειται για τη βίλα Έιμπρον, η οποία χτίστηκε από τον εβραίο
αρχιτέκτονα Άλντο Έιμπρον, διακεκριμένο μέλος της ανθηρής εβραϊκής
κοινότητας της Αλεξάνδρειας της εποχής. Αποτέλεσε σημείο αναφοράς για
την καλλιτεχνική ζωή της πόλης και στέγασε πολλές προσωπικότητες, μεταξύ
των οποίων ο εξόριστος βασιλιάς της Ιταλίας Βιτόριο Εμανουέλε Γ΄ και οι
σπουδαίοι αιγύπτιοι εικαστικοί Σααντ ελ-Καντίμ και Εφάτ Ναγκουί.
Το 1941, φεύγοντας από την Ελλάδα μετά την εισβολή των ναζί, ο
Λόρενς Ντάρελ κατέλυσε στο τελευταίο πάτωμα της μεγαλοπρεπούς βίλας και
πέρασε εκεί το μεγαλύτερο μέρος του πολέμου με τη δεύτερη σύζυγό του την
αλεξανδρινή εβραία Εύα Κοέν.
Το 1996 η οικογένεια Έιμπρον πούλησε το οικόπεδο στον αίγυπτιο
κτηματομεσίτη Αβδελαζίζ Αχμέτ Αβδελαζίζ, ο οποίος έσπευσε να χτίσει
στους κήπους της βίλας δύο συγκροτήματα διαμερισμάτων. Τώρα ετοιμάζεται
να κατεδαφίσει την ετοιμόρροπη βίλα για να οικοδομήσει στη θέση της
πολυώροφο κτίριο πολυτελών κατοικιών. Μέχρι στιγμής το κτίριο
προστατεύεται βάσει απόφασης του 2006 αλλά, σύμφωνα με δημοσίευμα της
βρετανικής εφημερίδας Guardian, ο επιχειρηματίας έχει λάβει
δικαστική άδεια για να προχωρήσει στην κατεδάφιση και θα το πράξει αν
δεν βρεθεί αγοραστής για το ακίνητο εντός του Ιανουαρίου.
Πόσο πιθανό είναι όμως να βρεθεί σύντομα κάποιος, ειδικά σήμερα,
δεδομένης της πολιτικής κατάστασης στην Αίγυπτο; Οι περισσότεροι
φοβούνται πως θα συμβεί το απευκταίο, δηλαδή η βίλα θα έχει την τύχη που
είχαν άλλα 36 αλεξανδρινά κτίρια του τέλους του 19ου αιώνα τα οποία
κατεδαφίστηκαν την τελευταία πενταετία. Όλα προστατεύονταν από την
απόφαση του 2006 και τα περισσότερα κατεδαφίστηκαν παράνομα.
«Η Αλεξάνδρεια χάνεται» δήλωσε στον Guardian ο αλεξανδρινός αρχιτέκτονας Μοχάμεντ Αουάντ,
ο οποίος βραβεύθηκε πριν από λίγες ημέρες από την Ακαδημία Αθηνών για
τις εξαιρετικές υπηρεσίες του υπέρ της διατήρησης και της ανάδειξης της
ιστορικής και αρχιτεκτονικής παρακαταθήκης του ελληνισμού και της
Ορθοδοξίας στην Αίγυπτο. Ο Αουάντ είναι ιδρυτής του συλλόγου Alexandria
Preservation Trust, μιας ομάδας ακτιβιστών με στόχο τη διάσωση της
αρχιτεκτονικής φυσιογνωμίας της Αλεξάνδρειας. «Δίνουμε μάχη», είπε, «αλλά θα χάσουμε τον πόλεμο σε ό,τι αφορά τη διατήρηση της αρχιτεκτονικής της πόλης».
Τα μέλη του συλλόγου φοβούνται ότι τα περισσότερα από τα 1.135 κτίρια
που προστατεύονται από την απόφαση του 2006 δεν θα σταθεί εφικτό να
διασωθούν.
Ο Ντάρελ και ο Καβάφης και ο Φόρστερ και μαζί με αυτούς ένα πλήθος
διανοουμένων, συγγραφέων, καλλιτεχνών έζησαν στα κτίρια της Αλεξάνδρειας
του περασμένου μεγαλείου τα οποία σχεδίασαν φημισμένοι αρχιτέκτονες της
πόλης. Αρχιτεκτονικά κομψοτεχνήματα του 19ου αιώνα, χτισμένα
ανάμεσα σε εβραϊκές συναγωγές, τζαμιά, καθολικούς καθεδρικούς ναούς και
ορθόδοξες εκκλησίες, σήμερα κινδυνεύουν. Από τη μια είναι οι αδηφάγοι
επιχειρηματίες οι οποίοι οραματίζονται επικερδή οικοδομήματα σε
οικόπεδα-φιλέτα μέσα στην πόλη, από την άλλη υπάρχουν οι ιδιοκτήτες οι
οποίοι αδυνατούν να συντηρήσουν τα κτίρια αυτά για τα οποία εισπράττουν
εξευτελιστικά ενοίκια βάσει απηρχαιωμένων ενοικιοστασίων. Η κυβέρνηση
δεν μπορεί να ελέγξει τους κτηματομεσίτες που παρανομούν, ειδικά μέσα
στη ρευστή κατάσταση των τελευταίων ετών, ούτε και να δώσει κίνητρα
στους ιδιοκτήτες να κρατήσουν τα ακίνητά τους.
«Για πολλούς ανθρώπους η προστασία της κληρονομιάς της πόλης είναι πολυτέλεια» αναφέρει στον δημοσίευμα της ίδιας εφημερίδας ο Μοχάμεντ Αμπουλκιέρ,
συνιδρυτής της ένωσης Save Alex, που αναλαμβάνει επίσης δράση για τη
διατήρηση της αρχιτεκτονικής κληρονομιάς της Αλεξάνδρειας.
Όταν έγινε η πώληση της κατοικίας του Ντάρελ το 1996 και άρχισε η
μεθόδευση της απαξίωσης του κτιρίου από τους νέους αγοραστές ρίχνοντας
μπάζα στο οικόπεδο, ο Αουάντ και ο σύλλογός του κινητοποιήθηκαν για να
αποτρέψουν την κακοποίηση του ακινήτου. Ειδοποίησαν τις αρχές, έστειλαν
επιστολές στον τότε υπουργό Πολιτισμού, στον πρωθυπουργό και στο
Συμβούλιο Αρχαιοτήτων της χώρας ζητώντας να χαρακτηριστεί η
fin-de-siècle κομψότητας βίλα διατηρητέα, να περιέλθει στο δημόσιο και
να μετατραπεί σε πολιτιστικό κέντρο αφιερωμένο στις τέχνες και στα
γράμματα, τιμώντας τη μνήμη και το έργο όσων πέρασαν από τις σάλες της.
Το θέμα απασχολεί συστηματικά τον βρετανικό Τύπο, δεδομένου ότι ο
Ντάρελ, αν και θεωρούσε τον εαυτό του πολίτη του κόσμου και όχι Βρετανό,
ανήκει στους καταξιωμένους συγγραφείς του βρετανικού μοντερνισμού του
20ού αιώνα και είχε προταθεί για το βραβείο Νομπέλ. Η έκβαση της
υπόθεσης αναμένεται να γίνει γνωστή τις επόμενες ημέρες.
